Toezicht
Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) is de onafhankelijke toezichthouder op de naleving van wet- en regelgeving bij delfstoffen- en energiewinning in Nederland. SodM houdt toezicht door de bedrijven te inspecteren op veiligheid en milieu vanuit technisch perspectief en vanuit maatschappelijke belangen. Indien nodig gebruikt SodM handhavingsmiddelen om naleving af te dwingen. SodM scheidt bij de uitvoering van haar taken de advies- en toezichtrollen zorgvuldig.
Toezichtstaken
De inspecteurs van SodM zijn door verschillende ministers aangewezen als toezichthouder. Zo heeft de minister van Klimaat en Groene Groei SodM aangewezen voor het toezicht op de naleving van de Gaswet, de Mijnbouwwet, Wet Windenergie op zee, de Kernenergiewet 2013, de Omgevingswet en de Markham-overeenkomst. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft SodM aangewezen voor het toezicht op de naleving van de Warenwet, de Arbeidstijdenwet en de Arbeidsomstandighedenwet. De minister van Infrastructuur en Waterstaat heeft SodM aangewezen voor het toezicht op de naleving van de Wet explosieven voor civiel gebruik, de Wet milieubeheer, EG-verordening indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels (CLP), de EG-verordening registratie, evaluatie en autorisatie van chemische stoffen (REACH), de biocidenverordening (BPR), de EG-verordening Europees register inzake de uitstoot en overbrenging van verontreinigende stoffen en van enkele delen van de Omgevingswet.
Uitvoering toezicht
Om het toezicht zo effectief mogelijk te maken, maakt SodM risicoanalyses per sector. Onderdelen van het toezicht zijn onder meer: onderzoek, inspecties, administratief toezicht, inspectiesignalen, een toezichtarrangement en een staat van de sector. In een staat van de sector schetst SodM de stand van zaken van een sector op het gebied van veiligheid en milieu.
Handhaven
Als bedrijven niet voldoen aan de wet- en regelgeving kan SodM naleving afdwingen, gericht op gedragsverandering. Dat kan bijvoorbeeld met een waarschuwing, een last onder dwangsom of het stilleggen van een installatie. Maar SodM kan een bedrijf ook onder verscherpt toezicht stellen. Welk instrument wordt ingezet hangt af van de (mogelijke) gevolgen van de overtreding en het gedrag van het bedrijf. SodM kiest dan het minst belastende instrument, dat er wel voor zorgt dat het bedrijf zich aan de regels houdt. In bijzondere gevallen kan SodM de minister adviseren een vergunning in te trekken. SodM kan ook het openbaar ministerie vragen strafrechtelijk onderzoek te doen.
Verscherpt toezicht
Eén van de instrumenten van de toezichthouder is het onder verscherpt toezicht plaatsen van een bedrijf. Als SodM inschat dat het gedrag van een bedrijf het beste kan worden beïnvloed door een periode lang extra op het bedrijf te letten, vertelt SodM het bedrijf waarom het onder verscherpt toezicht komt te staan en aan welke voorwaarden moet zijn voldaan om dat extra toezicht te stoppen. Zo kan van het bedrijf worden verwacht dat zij in de periode van verscherpt toezicht intensief werkt aan de vereiste verbeteringen en onderzoeken, die zijn opgelegd door SodM. SodM houdt in deze periode nauw contact met het bedrijf om deze verbeteringen en onderzoeken te volgen. Daarnaast voert SodM extra (onverwachte) inspecties uit. Pas als SodM ervan overtuigd is dat het bedrijf de risico’s afdoende beheerst, kan het verscherpte toezicht worden beëindigd.