Plannen waterstofopslag Zuidwending

Welke mijnbouwactiviteiten zijn er in Zuidwending?

In het Oost-Groningse Zuidwending vinden verschillende mijnbouwactiviteiten naast elkaar plaats. Zo wordt er pekel (zout water) gewonnen en aardgas opgeslagen. Verder zijn er plannen voor ondergrondse opslag van waterstof. Waterstofopslag is belangrijk voor de overstap naar duurzame energie. De plannen voor de opslag van perslucht in Zuidwending zijn uitgesteld.

Zoutwinning

Zoutbedrijf Nobian wint steenzout in Zuidwending. SodM houdt hier toezicht op. Nobian staat onder verscherpt toezicht van SodM. Dit is omdat SodM vindt dat het onvoldoende duidelijk is hoe de zeer grote cavernes onder Zuidwending en Heiligerlee op termijn veilig en duurzaam afgesloten kunnen worden.

Nobian heeft de minister van Klimaat en Groene Groei (KGG) gevraagd om het winningsplan in Zuidwending te verlengen tot en met 2035. De minister heeft daar onder voorwaarden mee ingestemd. SodM heeft op deze aanvraag geadviseerd, en maakt zich met name zorgen over de risico’s na het afsluiten van de cavernes. In dit document met veelgestelde vragen licht SodM zijn advies en afwegingen nader toe.

Waarom waterstofopslag?

Nederland werkt aan duurzame energievoorziening om minder broeikasgassen uit te stoten en haar klimaatdoelen te halen. Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn. Dit betekent dat in de toekomst bijna alle energie moet komen van hernieuwbare, uitstootvrije bronnen.

Waterstof, een energiedrager, kan hierbij een belangrijke rol spelen. Er zijn namelijk momenten waarop windmolens en zonnecellen meer energie opwekken dan dat er nodig is. Op die momenten zal de rest-energie opgeslagen moeten worden. Deze energie opslaan in een energiedrager kan ervoor zorgen dat rest-energie op een moment van weinig energieopwekking alsnog gebruikt kan worden.

Om op een steeds grotere schaal waterstof te kunnen gebruiken, is het nodig dat Nederland een energievoorraad aan kan leggen. De opslag van waterstof in zoutcavernes in de diepe ondergrond – onder land of onder zee – lijkt hiervoor geschikt. Een belangrijke randvoorwaarde is wel dat ondergrondse opslag veilig gebeurd.

Een geschikte locatie voor waterstofopslag is in dikke pakketten zout. Niet overal in de Nederland liggen dikke pakketten zout in de bodem. In Zuidwending wel, en daar ligt het ook nog eens op grote diepte. Bovendien ligt het relatief dichtbij een gebied waar de energievraag erg hoog is, namelijk de Eemshaven.

De energievoorziening in een gebied als dit verduurzamen heeft een grote positieve impact op de klimaatdoelen. Dit maakt dat het een aantrekkelijk gebied is voor ondergrondse waterstofopslag. Verder is er al relatief veel bekend over de ondergrondse zoutpakketten in deze regio door bestaande zoutwinningsactiviteiten, en is er al een vergunning voor het winnen van het zout.

Daarnaast heeft een internationaal samenwerkingsverband van wetenschappers onderzoek gedaan (vanuit het Kennisprogramma Effecten Mijnbouw, KEM) naar de opslag van waterstof in de diepe ondergrond. Hun conclusie in het kort: het lijkt technisch mogelijk, maar om mogelijke risico’s goed te begrijpen, is er meer onderzoek nodig.
 

EnergyStock

In Zuidwending wil EnergyStock, een dochterbedrijf van Gasunie, waterstof gaan opslaan. Als dit doorgaat zal zoutbedrijf Nobian de cavernes hiervoor aanleggen. Om waterstof op te mogen slaan is een opslagvergunning en een opslagplan nodig. SodM heeft op verzoek van de minister geadviseerd over de opslagvergunning. Op dit moment schrijft de minister haar besluit. Het adviesverzoek vanuit KGG aan SodM voor het opslagplan wordt binnenkort (mid-2025) verwacht.

Op verzoek van de minister van KGG heeft SodM ook geadviseerd over een vergunningaanvraag voor drie boringen, waaronder twee evaluatieboringen. Met een evaluatieboring wordt de ondergrond onderzocht, om te kijken of deze geschikt is voor de geplande activiteiten. In de te boren cavernes wil EnergyStock waterstof gaan opslaan. De vergunningaanvraag gaat alleen in op de drie boringen en niet op alles wat daarna volgt.

SodM heeft advies gegeven over milieueffecten van de waterstofopslag. Ook heeft SodM advies gegeven op de aanvraag voor een opslagvergunning van EnergyStock. Dit laatste advies is nog niet openbaar, omdat de minister nog een besluit moet nemen.

Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten van SodM?

De taak van SodM is om te controleren of mijnbouwactiviteiten op veilig wijze kunnen plaatsvinden. Zowel voor mensen en voor het milieu, nu en in de toekomst. Dit doet SodM op twee momenten. Het eerste moment is tijdens het vergunningsproces als adviseur van de minister. Het tweede moment is tijdens en na de mijnbouwactiviteit als toezichthouder op de ondernemingen. Voor, tijdens en na de mijnbouwactiviteit moet het veilig zijn.

SodM houdt integraal en risicogestuurd toezicht op alle levensfases van de mijnbouwactiviteiten, van ontwerp tot na de beëindiging van de activiteiten. Dit doen we door het uitvoeren van veldinspecties en kantoorinspecties. Dit geldt voor zowel de zoutwinning als ook voor de ondergrondse opslag van waterstof. SodM adviseert niet over de economische- of financiële belangen van mijnbouwactiviteiten. Deze bredere belangenafweging gebeurt door de minister. Meer informatie over de rol van SodM staat hier.

Afstemming Zuidwending

SodM vindt dat de plannen van alle mijnbouwondernemingen in Zuidwending goed op elkaar afgestemd moeten worden. Dit heeft SodM aan het ministerie laten weten in haar advies over drie aangevraagde diepboringen in Zuidwending. Het ministerie van KGG heeft de omgevingsvergunning voor de diepboringen in december 2024 verleend aan Nobian.

Zoals vermeld, heeft SodM grote aandacht voor het afsluiten van de grote cavernes in Zuidwending als de zoutwinning op termijn is afgelopen. Ook hiernaar is er een KEM-onderzoek geweest. Dit onderzoek toonde aan dat de op dat moment verwachte wijze van afsluiten van deze cavernes, wellicht (te) riskant is. Ook tijdens de vergunningsprocedure voor de verlenging van de winning in Zuidwending was dit een belangrijk aandachtspunt.